"Hanemann" - Stefan Chwin

Polska literatura jest męcząca pod tym względem, że wielu pisarzy próbuje się „uporać” z naszą historią i wiele książek dotyczy tematyki II Wojny Światowej, złych Niemców, przyjaciół Rosjan, bądź przyjaciół-wrogów Rosjan. Bywa też tak, że autor nie rozdrabnia się na takie szczegóły i ogólnie uważa, że wszyscy są źli, a Polacy biedni. Papier zniesie podobno wszystko (czasami wręcz szkoda, że rękopisy nie płoną). Wielu takich autorów nie powinno nigdy dostać żadnego narzędzia do pisania. A niektórych można wręcz czytać, czytać, czytać… i nie czuje się tego niesmaku, co przy jedzeniu odgrzewanego dziesiąty raz kotleta. Z polską literaturą jest jak z polskim kinem – ciągle o tym samym, rzadko dobrze. A ja trafiłam – przypadkiem, prawdę mówiąc – na prawdziwą perełkę.

Książka Chwina, choć niezbyt gruba, jest pozycją, o której można mówić naprawdę wiele. Powodów jest wiele – nie opowiada o „biednych Polakach”, to właśnie Niemiec jest głównym bohaterem, choć Polak narratorem; przedstawia drobny fragment historii, o którym zbyt wiele się nie mówi, czyli o niezbyt humanitarnym traktowaniu Niemców przez nasz naród w okresie ich wysiedleń z polskich terenów, czyli zaraz po wojnie; paradoksalnie nie jest książką o wojnie, a o miłości i to nie romantycznej i słodkiej, ale silnej, chłodno-namiętnej i gwałtownej. A wszystko to dzieje się w tak lubianym przez pisarzy Freie Stadt Danzig, czyli późniejszym Gdańsku.

„Hanemann” lubi być czytany z uwagą. Język Chwina, zabiegi stylistyczne i fabuła dają się smakować. I choć są niemal piękne, pozornie czyta się z łatwością, wiele rzeczy może umknąć w trakcie lektury. Ja sama pojęłam ją dobrze dopiero za drugim razem – łącząc ze sobą wiedzę z poprzedniego czytania z przeoczonymi wcześniej rzeczami. Zachwyca to, że Chwin nie demonizuje Niemców, nie idealizuje Polaków – pokazuje, że wszyscy jesteśmy ludźmi w takim samym stopniu. Kochamy, nienawidzimy. Czujemy radość i ból. I tracimy ukochanych.

Niemniej istotne, choć w przypadku tej lektury zwyczajnie ciekawe, jest przedstawienie dwóch samobójstw, które potwierdzają moją teorię. I wprowadzają w książkę element metafizyczny, co sprawia, że można ją obierać na różnych poziomach.

To książka nie tyle dobra, co także ważna. A słowo „dobra” nie jest określeniem, jakiego zwykle używam przy literaturze popularnej. To „dobroć” z naprawdę wysokiej półki. Pochłaniająca czytelnika, fascynująca i mroczna. Taka, która pozostaje na długo, nawet jeśli nie krzyczy w środku, to czasem o sobie przypomina.

Nie bez powodu byłam w stanie napisać coś o niej po prawie trzech tygodniach po przeczytaniu. Zwykle książki nie pozostają we mnie tak mocno i długo wciąż świeże.